به
گزارش خبرنگار بهداشت و درمان فارس، بسیاری از مردم کشورمان با افزایش سن
که یکی از مولفه‌های مهم ابتلای سرطان به حساب می‌آید در معرض خطر این
بیماری خاموش که سالانه جان بسیاری از هموطنانمان را می‌گیرد قرار دارند.
در این زمینه و به مناسبت هفته سرطان در گفت‌وگویی تفصیلی خبرنگار
فارس با محمد اسماعیل اکبری، رئیس مرکز تحقیقات سرطان دانشگاه علوم پزشکی
شهید بهشتی به بررسی ابعاد بیشتر و چالش‌های پیش روی مسئله سرطان در کشور
پرداختیم.
فارس: آقای دکتر وضعیت کنونی سرطان در ایران به چه صورت است
اکبری: سال‌ها بود که شاید مردم کشورهای منطقه می‌بایست از ویروس‌ها و
میکروب‌ها و قارچ‌ها نگران باشند و بیماریهای اساسی که آنها را در معرض
خطر قرار می‌داد، بیماریهای واگیر بود.
اما الان در طول حدود دهه گذشته بیماریهای واگیر جای خود را به
بیماریهای غیرواگیر داده است. بیماریهای غیر واگیر معمولاً بیماریهای
مزمنی هستند که زمان می‌برد تا انسان به آنها مبتلا شود.
این بیماریها مانند بیماریهای قلب و عروق، دیابت، فشار خون و سرطان‌ها
بیماری‌هایی هستند که اگر ما برنامه‌ریزی و اقدامات مناسبی انجام دهیم
می‌توانیم از بروز این بیماریها پیشگیری کنیم.
سرطان؛ مسئله امروز و آینده کشور
یکی از این بیماریهای خیلی حساس سرطان است. سرطان‌ها به چند دلیل مسئله
آینده و امروز کشورمان و همین طور کشورهای دیگر همجوارمان به حساب می‌آیند.
فارس: دلیل اصلی افزایش شیوع سرطان در ایران چیست؟
اکبری: مهمترین دلیلش آن است که متوسط سن ما ایرانیان در حال افزایش و
بالا رفتن است. روزگاری امید به زندگی در کشور ما ۵۶ سال بود یعنی قبل از
پیروزی انقلاب و این سن میانگین ۵۶ سال اصلاً سن سرطان نبود که افراد
بخواهند نگران شوند.
الان سن امید به زندگی در کشورمان به ۷۳ سال برای دو جنس و ۷۴ و اندی رای
جنس زن بالا رفته است و تعداد افراد بالای ۶۰ سال ما به ۸.۶ درصد جمعیت
رسیده است و احتمال می‌دهیم تا سال ۱۴۰۴ این رقم به حدود ۱۰ درصد افزایش
یابد.
افزایش سرطان در سال‌های آینده ایران
یعنی جامعه ما کاملاً جزء جوامع مسن دنیا به حساب می‌آید. معنی این حرف
این است که سرطان به طبع باید در این جامعه مسن بیشتر شود. خوب این یک
فاکتور که ۷۰ درصد علت افزایش سرطان است قابل پیشگیری نیست.
30 درصد ابتلا به سرطان به دلیل دخانیات
30 درصد دیگر که علت افزایش تعداد موارد سرطان است مواجهه با عامل است.
عوامل خطر مسائلی مانند دخانیات، استعمال دخانیات در سنین مختلف و تغییراتی
که دخانیات در شکل‌های مختلف ایجاد می‌کند شامل می‌شود.
مسئله چربی‌های حیوانی، چربی‌های حیوانی تازه یا مانده، مصرف روغن‌های که
با اسید چرب ترانس بالا و همین طور عدم فعالیت فیزیکی مناسب یا چاقی و
افزایش وزن و اتفاق‌های دیگر به طور تخصصی و حتی مصرف غیر معمول هورمون‌ها
در برخی موارد در ایجاد سرطان‌ها دخالت دارند.
آب و هوای آلوده عوامل خطر در ابتلا به سرطان
فلزات سنگین هم که در آب‌های آلوده ممکن است وجود داشته باشد یا
باقیمانده فلزات سنگین در هوای آلوده و همچنین کودها و مواد شیمیایی که
می‌تواند در سبزیجات باقی بماند، تمام این موارد عوامل خطر را بیشتر می‌کند
که باعث افزایش سرطان می‌شود.
ایران صاحب بیشترین رشد مرگ سرطان در منطقه
فارس: وضعیت ایران در سرطان بر حسب آمارهای بهداشت جهانی چگونه است؟
اکبری: تعداد سرطان‌ها در کشورمان در هر سال به سرعت در حال افزایش است و
جالب است که خدمتتان عرض کنم در مطالعه‌ای که سازمان بهداشت جهانی انجام
داد در منطقه شرق مدیترانه که ما جزء آن کشورها به حساب می‌آئیم، بیشترین
رقم رشد مرگ ناشی از سرطان‌ها را داریم.
در بین این کشورها ایران بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است به دلیل
آنکه هم رشد سنی کشور ما بالاتر از دیگر کشورها است و هم توان مواجهه شدن
با این عوامل خطر را دارند. یعنی پول دارند که بروند سیگار بخرند، ورزش
نکنند و به استراحت‌های بی‌خودی و رفتارهایی که منجر به بیماریهای غیر
واگیر می‌شود، بپرداند.
سالانه 85 هزار مورد جدید ابتلا به سرطان
فارس: وضعیت سرطان‌ها به تفکیک در کشور به چه صورت است؟
اکبری: بر اثر این اتفاق‌ها سرطان در کشورمان در سال قریب به ۸۵ هزار
مورد جدید سرطان داریم و این رقم، رقم فوق‌العاده بالایی است که به یکی از
معضلات بزرگ تبدیل شده است.
گرفتاری ما عدد سرطان‌ها نیست بلکه مرحله است که در آن قرار
داریم. بیشترین سرطانی که مردان ایرانی را مبتلا می‌کند و کشنده‌ترین سرطان
برای مردان و زنان ایرانی هم به حساب می‌آید، سرطان معده است.
5 سال نهایت عمر مبتلایان به سرطان معده
متأسفأنه در زمینه سرطان معده در مرحله تشخیص در کشورمان تنها ۱۲.۸ درصد
از این بیماران قادر هستند فقط ۵ سال با این سرطان زندگی کنند.
یعنی وقتی این سرطان کشف می‌شود دیگر هیچ کاری برای بیمار نمی‌شود کرد.
نه جراحی توان درمان را دارد و نه این داروهای جدید تحت عنوان شیمی درمانی
که معمولاً هم بسیار کم اثر یا بی‌اثر هستند می‌توانند اقدامی کنند لذا، یک
مسئله مهم غیر از مسئله افزایش تعداد شیوع سرطان کشف سرطان‌ها در مرحله
قابل علاج و درمان بودن آن است.
همین طور سرطان مری نیز معمولاً در مرحله‌ای کشف می‌شود که امکان درمان
جدی برای بیمار وجود ندارد. این وضعیت در سرطان پانکراس نیز هست.
وضعیت سرطان‌های روده بزرگ و تیروئید بد نیست
در سرطان‌های کلون یا روده‌‌های بزرگ وضع نسبتاً بهتری داریم، در سرطان
پستان وضعیت نسبتاً مناسب است و در سرطان تیروئید نیز وضعیت بهتری داریم و
این مسائل از نظر زمانی کشف است.
فارس: شما در گذشته مسئولیت اجرایی در وزارت بهداشت داشتید پیشنهاد و توصیه تان به مسئولان کنونی وزارت بهداشت چیست؟
اکبری: خوب این مسئله را عرض کردم تا معلوم شود که تبیین این وضعیت به ما
می‌گوید چه کاری باید در این زمینه انجام دهیم، دو کار اساسی وظیفه حاکمیت
است که باید انجام دهد و واقعاً عرض می‌کنم این مصیبتی است من از سال ۷۵
این اعلام خطر را کرده‌ام و دارم همین طوری ادامه می‌دهم.
مصیبت فقدان توجه به پیشگیری سرطان
تمام پیش بینی‌‌های ما هم به‌شدت به وقوع پیوسته است و اگر قدمی برای
پیشگیری برنداریم، یعنی اگر قدمی برای پیشگیری سرطان‌ها و سایر بیماریهای
غیر واگیر برنداریم تمام ثروتمان را بعداً هم خرج درمان این موارد کنیم
قادر نخواهیم بود به طور کامل درمان کنیم. اصلاً امکان ندارد چنین چیزی را
درمان کرد. این در حالی است که امکان پیشگیری برای این موارد وجود دارد.
در این زمینه غیر از سرطان معده که شایع‌ترین سرطان در مردان ایرانی است و
کشنده‌ترین سرطان در مردان و زنان ایرانی به حساب می‌آید سرطان سینه نیز
شایع‌ترین سرطان در بین زنان ایرانی است.
این سرطان برخلاف سایر کشورها عامل اصلی مرگ زنان کشورمان از نظر سرطان و
پنجمین دلیل مرگ در بین آنان است. البته منظور من در بحث سرطان است ولی در
مجموع هنوز هم سرطان‌های مختلفی از جمله مری بیشتر زنان ایرانی را می‌کشد،
تا سرطان سینه که از همه شایع‌تر است.
نکته دوم این است که درمان سرطان سینه در کشور بهتر استاندارد شده است و
مردم آگاهانه‌تر به پزشک مراجعه می‌کنند در نتیجه در مرحله بالینی
پائین‌تری این سرطان کشف می‌شود.
وظیفه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان مسئول سلامت مردم این
نیست که همه کارها را خودش بتواند انجام دهد زیرا وزارت بهداشت سردمداری
سلامت را باید برعهده داشته باشد ولی عوامل خطر دست بخش‌های دیگر توسعه
است.
افزایش 4 درصدی استعمال دخانیات در کشور
فارس: یکی از عوامل مهم ابتلا به سرطان، سیگار است در این مورد چه مسائلی باید در کشور لحاظ شود؟
اکبری: ما میزان استعمال دخانیاتمان در کشور از 7 سال گذشته از قریب ۱۱
درصد جامعه بالغ به یک چیزی حدود ۱۵ درصد جامعه بالغ رسیده‌ایم.
این رشد ۴ درصدی یک تعداد زیادش در خانم‌ها بوده است و این تعداد زیاد در
خانم‌ها گرفتاری بیشتری دارد زیرا همیشه عوارض سیگار برای خانم‌ها غیر از
خودشان برای دیگران نیز هست و به‌خصوص برای کودکانشان، یعنی کودکانی که
نشسته‌اند در اتاق و مادر سیگار می‌کشد. ضررهایش معادل کودکی است که خودش
سیگار می‌کشد و خانم‌ها از این بابت ضررشان بیشتر است ضمن اینکه باردار
می‌شوند و گرفتاری‌های دیگری نیز دارند.
این اتفاق متأسفانه در کشورمان رخ داده است و تابلوی استعمال دخانیاتی در
کشور در حال شکل گرفتن است که معادل تابلوی مشابه کشورهای غربی در حدود ۵۰
تا ۶۰ سال گذشته بود.
در آن زمان به همین نسبت میزان استعمال دخانیات در آن کشورها بالا رفت.
درست مشابه تابلوی ما و به همان نسبت هم سرطان‌ها افزایش پیدا کرد، واقعاً
ظلم است و خدا از ما راضی نخواهد بود اگر ما این تجربه دنیا را داریم و
پیشگیری نکنیم.
پول سازی برای کشور از راه سیگار یک دروغ بزرگ است
هر قدمی که حاکمیت در این زمینه بردارد برای اینکه مصرف دخانیات را در
کشور آزاد یا آسانتر کند یا تسهیل کند به بهانه‌ای که من پول برای مملکت
می‌سازم این یک دروغ بزرگ اقتصادی و یک گناه از نظر سلامت است. به خاطر
اینکه آشکارا به سلامت مردم لطمه می‌زند.
تسهیل کردن دسترسی مردم به استعمال دخانیات اعم از قلیان، سیگار، پیپ یا هر شکل دیگر کار خلاف خیلی بزرگ است.
من اخیراً شنیدم که کشور کره دستگاه سیگارسازی خودش را به دلیل قرارداد
کنوانسیون ژنو که ما نیز از بنیانگذاران آن هستیم برای محدود کردن مصرف
دخانیات به فروش رساند و حال اینها ارزانتر خریده‌اند و آورده‌اند ایران که
با آن بیشتر سیگار تولید کنند.
جلوگیری از قاچاق سیگار بهانه است
این بهانه‌ای است که می‌گویند ما این دستگاه را می‌آوریم تا جلوی قاچاق
را بگیریم چرا این حرف را می‌زنند که ما به بهانه آن تولید را بالا ببریم.
بحث دیگر قانون کنترل جامع کنترل دخانیات است که در کشورمان توسط مجلس
شورای اسلامی به تصویب رسیده است و تکلیف را کاملاً روشن کرده است چرا این
قانون اجرا نمی‌شود این قانون که این همه مجلس پیشقراولی کرد و به سند
قوانین بین‌المللی که تازه جمهوری اسلامی از بنیانگذاران آن بود و به تصویب
رساند در کشور اجرا نمی‌شود.
در این قانون یکسری شرایط و حرف‌هایی است که حالا برخی از آنها رعایت و
برخی دیگر رعایت نشده است مثلاً شما حق ندارید کاری کنید که سیگار زودتر از
۲۰ دقیقه به دست کسی برسانید که می‌خواهد سیگار بخرد یعنی باید فضاهای
فروش سیگار محدود باشد.
سیگار باید گران باشد
اکسی که سیگار می‌فروشد نباید سنش کمتر از ۱۳ سال باشد خریدار نیز نباید
سنش کمتر از ۱۸ سال باشد. قیمت سیگار باید طوری باشد که یک سیگاری در طول
ماه معادل یک سوم درآمدش را ناچار باشد در این زمینه هزینه کند نه این قدر
ارزان که شما هر پولی در جیب‌تان باشد بتوانید سیگار بخرید.
تنوع سیگار باید آن قدر محدود باشد که سلیقه‌ها را جواب ندهد نه مثل کشور
ما که انواع سلیقه‌های مختلف در بازار سیگار پوشش بدهیم. بسیاری از
دکه‌های روزنامه‌فروشی که دکه‌های فرهنگی هستند. بچه آدم باید برود آنجا
روزنامه، مجله یا گل بخرد ولی حالا تبدیل شده به سیگار فروشی.
یک زمانی در برابر این دکه‌ها شهرداری و نیروی انتظامی همتی کرد ولی با
سر و صدایی که به راه انداختند دو مرتبه نتوانستند جلوی آنها را بگیرند.
کبریت مجانی پس از فروش سیگار
خوب این فراوانی دود سیگار و قابل دسترس بودن برای عام مردم و ارزان
بودن را چرا اصلاً کسی از این پسر و دختر سؤال نمی‌کند که این سیگار را
برای چه کسی می‌خواهی بخری و گاهی حتی یک نخ سیگار هم شما بخواهید بخرید یک
کبریت مجانی نیز برایت روشن می‌کنند.
کم کاری در برنامه‌های استعمال دخانیات گناه است
این روش در هیچ جای کشورهای متمدن دنیا وجود ندارد این واقعاً یک روش
مخرب است برای تخریب جامعه که به هر حال گناه است، به هر حال ما یک حرف
انقلابی زده‌ایم و داریم می‌زنیم و پایش ایستاده‌ایم ولی با این حرکت‌ها
نمی‌شود زیرا این موارد باعث ضعف جامعه اصلی اسلامی است.
ظلم به مردم
باید مسئولان آگاه باشند که اگر این رفتارها بر مبنای سلامت مردم طراحی نشود وجداناً به این مردم ظلم می‌کنند.
فارس: آقای دکتر رژیم غذایی نادرست نیز از دیگر عوامل خطرزای ابتلا به سرطان است در این مورد بیشتر راهنمایی بفرمایید
اکبری: در مبحث رژیم غذایی باید به روغن‌های مصرفی خودمان در کشور اشاره
کنم توفیقاتی بوده است و مقداری روغن سرخ کردنی درست شد که در مقابل حرارت
بالای ۶۰ درصد می‌تواند تحمل کند و یک مقداری اسیدهای ترانس و اسیدهای
اشباع شده آن نیز پایین آمده است.
روغن استاندارد نداریم
با این حال از من گلایه می‌کنند که چرا این حرف را می‌زنی برای
اینکه هنوز روغن استانداردی که ما جرئت کنیم با عدد و رقم به زن و فرزندمان
بگویم که مصرف کنند وجود ندارد و یک عزم حاکمیتی را می‌طلبد.
یعنی باید همه همت کنند و آن مقامات مسئول اعلام کنند که ما وام می‌دهیم
به این شرکت‌های تولیدکننده روغن تا بروند دستگاه‌های خود را درست کنند و
مواد اولیه را از جای مناسبی تهیه کنند تا اسید چرب ترانس به صفر برسد
البته اگر می‌خواهیم میزان سرطان را پایین بیاوریم.
تبلیغات صدا و سیما برای غذاهای پرچرب
اکبری می‌گوید: همین برنامه‌های صدا و سیما را که در هفته کنونی بیمار
بودم مشاهده کردم هر چه برای آموزش آشپزی دارند غذاهای پرچرب است. این ظلم
است معلوم است هرچیزی را چرب و شور کنند خوشمزه‌تر می‌شود. این واقعاً نشان
می‌دهد که ما بلد نیستیم آشپزی کنیم.
چطور دیگر کشورهای دنیا غذایی خوشمزه به افراد می‌دهد بدون اینکه چرب یا
شور باشد، استفاده از رسانه ملی باید در حدی باشد تا برای مردم الگوسازی
شود که این غذای چرب چیز خوبی نیست.
فست فودها غذای مانده هستند
نکته بعدی غذاهای مانده است. غذاهای مانده همین غذاهایی است که اسمش را
گذاشته‌اند فست فود. این غذاها واقعاً مانده هستند غذای تازه نیستند قبلاً
این غذا را درست می‌کنند و به عنوان پیتزا، سوئیس و کالباس از چند ماه قبل
این مواد را درست می‌شود و همان چربی حیوانی مانده است.
خوردن پیتزا فقط یکبار در سال
من نمی‌گویم کسی پیتزا نخورد ولی پیتزا را باید در سال یکبار خورده شود
یا دو بار یا در نهایت ۵ بار و اگر کسی بخواهد هفته‌ای یک بار پیتزا بخورد
باید بداند که مواد درون این چربی‌های حیوانی مانده به حدی است که حتماً
برای فرد گرفتاری ایجاد می‌کند از جمله سرطان.
10 سال آینده عوارض فست فودها نمایان می‌شود
حال اگر کودکان ما این مواد را مصرف کنند و از سن ۵ سالگی هر دو هفته
یکبار پیتزا مصرف کنند محاسبه کنید در سن ۴۰ سالگی به چه وضعیتی خواهند
افتاد، الان جامعه ما هنوز عوارض ناشی از فست فودها را بروز نداده و این در
۱۰ سال آینده خود را نشان می‌دهد که چه اتفاقی بدی خواهد افتاد البته اگر
مهارش نکنیم.
گسترش غذای ایرانی
اگر غذاهای ایرانی را تشویق نکنیم و یک متدولوژی اجتماعی طراحی نکنیم
وضعیت مناسبی پیش رو نخواهیم داشت و باید در این زمینه زنان خانه‌دار ما
توان این را داشته باشند که غذاهای ایرانی برای به خانواده‌های خود تهیه
کنند.
دولت برای گسترش غذا ایرانی سوبسید دهد
دولت باید برای این کار حتی سوبسید دهد که غذاهای تازه ایرانی تهیه شود،
حال در این زمینه هم متدولوژی‌های وجود دارد مثلاً ژاپنی‌ها یا دیگر کشورها
در این زمینه چه کارهایی انجام داده‌اند.
مسئولان مشکل سرطان را جدی نگرفته‌اند
فارس: اقدامات کنونی در زمینه مقابله با بیماری سرطان را چگونه ارزیابی می‌کنید
اکبری: سرطان معضل امروز و آینده کشور ما است چندین گرفتاری دارد. یکی
اینکه به اعتقاد بنده هنوز مسئولان رده‌بالای مملکت اهمیت این مسئولیت را
قبول نکردند یعنی درک نمی‌کنند این یعنی برای این مسئله جای اینکه نگران
باشند که چه اتفاقی در پس سرطان برای کشور رخ می‌دهد نیستند.
هیچ قدمی برای کاهش سرطان برداشته نشده است
چرا تعداد سرطان‌ها در حال افزایش است و چطور می‌شود در سال‌های آینده
این تعداد را کاهش داد این حرف‌ها را هنوز به نظرم مسئولان مملکت قبول
نکرده‌اند و هیچ قدمی ندیده‌ام که برای پیشگیری از بروز سرطان برداشته شود.
لازم به ذکر است که ما هر قدمی برای پیشگیری در حوزه سرطان برمی‌داریم
همان قدم برای پیشگیری از بیماریهای قلبی عروق، دیابت و فشار خون مؤثر
خواهد بود چون بیماریهای غیرواگیر بسیار مشترکات دارند و عامل خطر به حساب
می‌آیند.
آگاهی مردم در زمینه بالا نرفته است
مسئله بعدی اینکه آگاهی‌های مردم اصلاً در قالب یک بسیج آموزشی یا در یک
قالب رفتاری که خود مردم را مشارکت دهیم اعلام نشده است مثلاً نگفته‌ایم
که چه خطری و چه اتفاقاتی در این زمینه در حال رخ دادن است.
ابتلا به سرطان در تمام خانواده‌ها
در حال حاضر مردم می‌آیند و می‌گویند که ما قبلاً سرطان نمی‌دیدیم ولی
الان در هر فامیلی یک یا دو سرطانی داریم یعنی احساسش را کرده‌اند و این
احساس بهترین زمانی است که به مردم اطلاعات علمی را منتقل کنیم.
10 سرطان مردان ایرانی
فارس: سرطان‌های شایع در بین مردان و زنان ایرانی به چه صورت است
اکبری: من چند عدد و رقم هم به شما عرض کنم تا شاید در این زمینه کمک
کند، ۱۰ سرطان شایع که مردان ایرانی به آن گرفتار هستند از جمله سرطان معده
که بسیار شایع است در مردان و در مرحله بعد سرطان مثانه، سرطان پروستات،
سرطان روده بزرگ، سرطان دستگاه خون، سرطان ریه، سرطان مری، سرطان مغز و
سرطان غدد لنفاوی را شامل می‌شود.
سرطان‌های شایع زنان ایرانی
سرطان‌های شایع در خانم‌ها کمی فرق دارد. سرطان سینه شایع‌ترین سرطان در
خانم‌ها است سرطان روده بزرگ بعدی است و در مراحل بعد سرطان معده، سرطان
مری، سرطان خون، سرطان تیروئید، سرطان تخمدان، سرطان رحم و در نهایت سرطان
مغز را شامل می‌شود.
اغلب سرطان‌های پوست کشنده نیست
من سرطان پوست را از این سرطان‌ها حذف کرده‌ام به دلیل اینکه شاید سرطان
پوست شایع است اما کشنده نیست. بنابراین در محاسبات ما خیلی به حساب
نمی‌آورید.
البته یک نوع سرطان پوست داریم به عنوان ملانوما که خیلی هم کشنده است که
همین خال‌هایی است که مهاجم می‌شوند. بقیه سرطان‌های پوستی در حد خیلی
زیادی اگر به موقع تشخیص داده شوند قابل علاج است ولی این به معنای آن نیست
که پیشگیری و تشخیص ندهیم و قدمی برنداریم.
آسانترین سرطان قابل پیشگیری؛ سرطان پوست
سرطان پوست خیلی آسانتر از دیگر سرطان‌ها قابل پیشگیری است. به هر حال وضعیت این سرطان‌ها در کشور و میزان بقای آنان مهم است.
بنده عرض کردم که پیدایش سرطان‌ها و افزایش روزانه آن یک گرفتاری است و تعداد و مرحله بالینی کشف آن گرفتاری دیگری است.
5 سال حداکثر عمر مبتلایان سرطان معده
هنوز سرطان معده در بین ژاپنی‌ها شایع است اما سرطان معده را در ۹۰ درصد
موارد در مرحله یک کشف می‌کنند. مرحله بالینی یک یعنی وقتی که فقط جراحی
می‌کنند کفایت می‌کند و بیمار زنده می‌ماند در حالی که در ایران ۱۲.۸
درصد بیماران سرطان معده ما فقط ۵ سال می‌توانند زنده بمانند و بقیه زودتر
از ۵ سال می‌میرند.
بسیاری از مبتلایان سرطان معده یک سال بیشتر دوام نمی‌آورند
الای ۴۰ درصد بیماران در سال اول تشخیص؛ فوت می‌کنند این حالت خیلی خوبی
نیست و ضرورت دارد تا رفتارهای لازم برای آن انجام شود و یکی از کارهای
خوبی که می‌شود انجام داد و باید قوی‌تر شوند ثبت سرطان در کشور است.
فارس: آخرین وضعیت ثبت سرطان در ایران به چه صورت است؟
اکبری: ما ثبت سرطان را در سال ۱۳۷۵ شروع کردیم و سال به سال هم
وضعیت‌مان بهتر شد. این ثبت سرطان چهره سرطان را به ما نشان داده است. به
همین جهت ما جرئت داریم با بعضی از اعداد و ارقام صحبت کنیم اما دیگر
توفیقی نداشتیم که این را پیش ببریم.
ما باید به سمت مراحل بالینی پیش رویم تا بتوانیم اعلام کنیم که
مثلاً استان فلان یا دانشگاه مربوطه یا در نهایت جراح سرطان چگونه در زمینه
درمان سرطان اقدام و جراحی کرده است ولی امروز در این زمینه دیر اقدام شده
است.
دانشگاه مربوطه باید همت کنند و زودتر به سراغ مردم بروند تا مردم را
آگاه کنند تا سرطان زودتر تشخیص داده شود و در گام بعد اثربخشی درمان‌ها را
داشته باشیم.
درمان گران سرطان نگران کننده است
یکی از گرفتاری‌هایی که من را بسیار نگران کرده است درمان گران سرطان
است. یکی از کشف‌های بزرگ بشر برای کمک به آن کشف آنتی بیوتیک‌ها بوده است
به هر حال آنتی بیوتیک‌ها جان زیادی را نجات داده است زیرا زمانی
بیماریهای واگیر مسئله مردم بود.
گروه پزشکی تحت تأثیر شرکت‌های دارویی
در گام‌های بعدی گروه‌های پزشکی تحت تأثیر شرکت‌های دارویی قرار گرفتند و
آنتی بیوتیک‌ها به صورت غیر علمی مصرف شد و این غیر علمی مصرف کردن باعث
مقاومت‌های دارویی شد به طوری که لحظه به لحظه آنتی‌بیوتیک‌های گران‌تری
تولید شد و درمان بیماریهای واگیر به درمان‌های گران تبدیل شد.منتها چون
عدد بیماریهای واگیر اصولاً کم است خیلی این مسئله معنا پیدا نکرده و
بیشتربه بیماران بستری در بیمارستان‌ها یا آی‌سی‌یوها توجه می‌شود.
تجارت وارد درمان سرطان شده است
فارس: هزینه های درمان سرطان در کشور بالاست در این زمینه چه باید کرد؟
* اکبری: ببینید در گام اول اینکه این تجربه آنتی‌بیوتیک‌ها روی داروهای
شیمیایی برای شیمی‌درمانی بیماران سرطانی یک‌دفعه در حال افزایش است. یعنی
یک دفعه ره چند ساله را یک شبه می‌رود و از همین حالا تجارت وارد جریان‌ها
شده و ما را وادار به درمان‌هایی می‌کند که واقعاً گاهی برای مریض مؤثر
نیست یا اثربخشی‌اش برای آنان مناسب نیست.
100 میلیون تومان برای صفر درصد تأثیر درمان شیمی درمانی
این یعنی آنکه به مردم می‌گویم شما ۱۰۰ میلیون تومان باید خرج کنید تا
این دارو را مصرف کنید و به وی نمی‌گویم که تأثیر این دارو برای شما صفر
درصد است یا یک درصد یا دو و در نهایت ۶ درصد و این مواردی است که برای
آن مصداق دارم یعنی در بهترین وضعیت ۶ درصد بیمار سود می‌برد و در بدترین
وضعیت که بیشتر هم است بیمار صفر درصد درمان برای آن موثر نیست.
درمان‌های تلخ به دلیل تأثیر تبلیغات
به هر حال تحت تأثیر تبلیغات مختلف تجاری وادارمان می‌کنند که درمان‌های
تلخ و سخت را انجام دهیم یا اینکه مثلاً در زمینه رادیوتراپی با وجود آنکه
رادیوتراپی برای کنترل موضعی کمک هم می‌کند ولی در حال حاضر دستگاه‌های
تولید شده که در حین عمل این فعالیت‌ها را انجام می‌دهند.
تسریع درمان سرطان با دستگاه‌های رادیوتراپی‌های جدید
دستگاه های جدید رادیوتراپی به درمان سریع سرطان کمک می کنند از اینکه 30
بار بیمار برود و رادیوتراپی کند جلوگیری می‌کند ضمناً اثربخشی بیشتری نیز
دارد این دستگاه ارزانتر هم هست اما چون این دستگاه در اختیار جراحان قرار
می‌گیرد و جراح همان موقع عمل کار را نیز می‌کند یک عده از گروه‌هایی دیگر
با آن مخالفت می‌کنند.
من این موارد را می‌گویم تا حاکمیت درباره سلامت مردم آگاهانه وارد این
میدان شود زیرا همه دنیا وارد این مسئله شدند و همه دنیا آمده‌اند و یک
ساختارهایی را درست کرده‌اند تحت عنوان بررسی تکنولوژی‌ها در توزیع سلامت
که اجازه نمی‌دهد تا مشکل ایجاد شود.
چهارچوب‌های سلامت باید بر علم استوار باشد نه سلیقه
این روش اجازه می‌دهد با تصویب راهنماهای بالینی خط مشی مشخص شود و بر
اساس میزان اقتصاد مملکت و درآمد مردم و وضعیت اقتصادی آنان و در نهایت سن،
جنس راهنمای بالینی و علمی ارائه شود یعنی چارچوب‌ها بر روی علم استوار
است نه بر روی سلیقه.
به نظر من مهمترین وظیفه‌ای که وزارت بهداشت دارد تدوین راهکارهای بالینی
برای هدایت درمان مردم است البته پیشگیری اولی است ولی باید در حوزه درمان
حتماً با راهکارهای بالینی جلو بیاید.
الان دائماً سر و صدا، جلسه و کنفرانس گذاشته می‌شود ولی بنده یک نمونه
راهنمای بالینی نمی‌بینم که تکلیف را روشن شود که مثلاً در مورد سرطان
سینه در مرحله 2 چه کاری را باید انجام داد.
بازار مکاره به وجود آمده
الان به تعداد آدم‌ها شرکت‌های دارویی ما را هدایت می‌کنند که این کار را
بکنید یا آن کار را نکنید و در حقیقت به معنای واقعی بازار مکاره به وجود
آمده است لذا وظیفه‌ای که انتظار داریم مسئولان برای تعیین خط مشی‌های
تشخیصی- درمانی در سرطان‌ها در کشور انجام دهند بحث تدوین راهنماهای بالینی
است است.
بیماران با یک بقچه آزمایش
الان گاهی اوقات بیمار سرطانی نزد من می‌آید و یک بقچه بزرگ آزمایش با
خودش می‌آورد و به او می‌گویم این چه وضعی است، بیمار به من می‌گوید من
همیشه نزد پزشک می‌رفتم و این همه هم آزمایش دادم و هرگز هم سرطان نداشتم.
در اروپا پزشکی که این همه آزمایش بنویسد از طبابت ساقط می‌شود
الان می‌بینم مد شده است این "تومور مارکرها" را ببرند و چک کنند آن
هم با هزینه‌های گران؛ واقعاً ما این آزمایشها را که به بیمار بسیار
فشار می‌آورد در صورتی که پزشکی در اروپا این گونه آزمایش بنویسد از فردای
آن روز از پزشکی ساقطش می‌کنند.
چرا جلوی نوشتن این همه آزمایش گرفته نمی‌شود
حال این آزمایشها را با هزینه‌های گران برای غربالگری سرطان می‌نویسند
اصلاً این روش ارزش علمی ندارد چه کسی است که راهنمای بالینی بدهد تا جلوی
این وضع گرفته شود و اجازه ندهند این روش انجام شود این راهنماهایی بالینی
باید توان علمی داشته باشند.
اداره کردن حوزه سلامت این گونه صحیح نیست
وزارت بهداشت باید از نظر علمی توانمند شود و جرئت کند تا روش
مراقبت مدیریت راهنمای بالینی را ارائه کند، این کار از سال 1380 شروع شد و
تا 1384 ادامه یافت و بعد تعطیل شد و واقعاً نمی‌شود اینگونه مملکت را در
حوزه درمانی اداره کرد.
سفر مجانی و کادو توسط شرکت‌های دارویی
شرکت‌های دارویی زورشان از ما بیشتر است هم پول دارند هم مسافرت می‌برند
هم خدای ناکرده کادو می‌دهند و این مواردی که می‌گویم مصداق برایش دارم و
در این زمینه حتی کنفرانس‌های مجانی برای پزشکان را می‌فرستند.
پزشکان به سفر دبی راضی نمی‌شوند، اسپانیا
اخیراً ما یک کنفرانسی با بیمارستان ایرانیان در دبی به صورت مشترک قصد
برپایی داشتیم ولی مخالفت کردند و گفتند پزشکان را به اسپانیا ببریم چون
می‌گویند پزشکان دیگر دبی نمی‌آیند؛ آخر این چه بساطی است که درست شده است
که تا این حد تخلف پیش می‌آید.
در حال حاضر علم تحت تأثیر حرف‌های دیگر قرار گرفته لذا در بحث حاکمیت
بالینی در حوزه سلامت قانون، برنامه پنجم توسعه و در نهایت رهبری نیز
صراحتاً وزارت بهداشت را در این زمینه مسئول دانسته‌اند.
حاکمیت بالینی وزارت بهداشت در سرطان نمایان شود
این حاکمیت باید چهره بنماید و باید حاکمیت بالینی وزارت بهداشت در حوزه
سلامت در مورد سرطان نمایان باشد تا تکلیف مشخص شود و به من متخصص اجازه
داده نشود خطا بروم زیرا به من اعلام می‌کنند که این کار باید انجام شود یا
این کار انجام نشود یا مثلاً قلیان در این مکان ممنوع باشد یا در مورد
مسائل چربی نیز این موارد باید رعایت شود و در نهایت به مردم برای چگونگی
زندگی کردن آموزش داده شود.
متخصصان باید این موارد را از حفظ باشند و در نهایت در مورد درمان نیز مسائل پزشکان مشخص باشد که تکلیف آنان معلوم شود.
ما نیروی انسانی در این زمینه کم نداریم و به اندازه کفاف داریم و قطعاً
نیروهای تخصصی ما از نیروهای متخصص منطقه خاورمیانه بهتر هستند و ما توان
رقابت با اکثر کشورهای دنیا در زمینه نیروهای متخصص را داریم.
امکانات درمانی در انبارها خاک می‌خورند
در باب امکانات نیز امکانات بسیاری در حوزه سرطان وجود دارد که اصلاً
استفاده نمی‌شود من در آمریکا یک دستگاهی را مشاهده کردم و تصور کردم که
این دستگاه چقدر خوب است و فکر کردم که پس از بازگشت از این دستگاه خریداری
شود و برای درمان استفاده کنیم ولی وقتی به ایران آمدیم دیدم بیش از 80
دستگاه از این دستگاه‌ها در انبارهای ما خوابیده است و خاک می‌خورد و اصلاً
کسی استفاده نمی‌کند.
خرید تجهیزات به یک مد تبدیل شده
خرید دستگاه به یک مد در کشور تبدیل شده است اما بهره‌گیری و بهره‌مندی
از دستگاه توان مدیریتی می‌طلبد تا این دستگاه‌ها را راه بیندازد و شکل
دهد.
به هر حال این یک معضل بزرگی است که امیدوار هستیم تا با همت همه جانبه مردم و مسئولان این مسئله جلوی آن گرفته شود.
16 میلیون مبتلا به سرطان در سال 2020 در دنیا
اکبری: در سال 2008 بالغ بر 12.4 میلیون نفر مبتلا به سرطان در دنیا
داشتیم و تقریباً پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2020 این رقم به 16 میلیون نفر
می‌رسد.
تعداد مبتلایان به سرطان 2 برابر می‌شود
در سال 2030 نیز این رقم به 26 میلیون و 400 هزار نفر مبتلا به سرطان می‌رسد که نشان از 2 برابر شدن اعداد کنونی است.
60 درصد مبتلایان به سرطان در کشورهای در حال توسعه
بنابراین این دو برابری یک نکته اساسی افزایش رشد دارد و نکته دیگر آن
این است که 60 درصد این بیماران در کشورهای در حال توسعه مانند ایران
خواهند بود یعنی فقط 40 درصد در کشورهای توسعه یافته خواهند بود.
افزایش مرگ ناشی از سرطان در 10 سال آینده
نکته بعدی این است که بر اساس یک مطالعه دیگر در دنیا نشان داده شده است
که در کشورهای شرق مدیترانه 181 درصد رشد سرطان خواهیم داشت و همچنین مرگ
ناشی از سرطان نیز در کشوری که ما زندگی می‌کنیم به همراه 22 کشور همسایه
ما بیشترین تعداد رشد مرگ ناشی از سرطان را در 10 سال آینده خواهیم داشت.
سرطان دومین عامل مرگ در برخی استان‌های کشور
این حرف یعنی ما باید خیلی بیشتر و سریعتر باید اقدام کنیم الان سرطان
سومین علت مرگ در کشور است و در بسیاری از استان‌ها به دومین علت مرگ تبدیل
شده است یعنی هر استانی که توانسته است در زمینه تصادفات و ضایعات ناگهانی
ناشی از تصادفات رانندگی را کنترل کند سرطان آمده است و جای آن را گرفته
است.
سرطان مرگ خانمان برانداز
به هر حال مرگ زودرس سرطان که خانمان برانداز نیز هست یک مرگ تنها به
حساب نمی‌آید بلکه یک فامیل را از کار می‌اندازد و ضرورت دارد تا همت
بیشتری در این زمینه انجام شود.
سالانه 32 هزار مرگ سرطان در ایران؛ 7،9 میلیون مرگ در دنیا
فارس: آمارها در زمینه سرطان در جهان چه می‌گویند.
اکبری: در این زمینه 7.9 میلیون مرگ در سال در دنیا گزارش شده است که
این آمار به رقمی بالغ بر 12.5 میلیون مرگ در سال خواهد رسید و در کشور ما
نیز 85 هزار مورد جدید ابتلا به سرطان در سال گزارش می‌شود که بیش از 32
هزار مرگ در هر سال صورت می‌پذیرد.
300 تا 400 هزار نفر در کشور با سرطان زندگی می‌کنند
حدود 300 تا 400 هزار نفر با سرطان در کشور زندگی می‌کنند یعنی این کسانی
با افراد دیگری که تازه مبتلا شده‌اند با بیماری سرطان زندگی می‌کنند.
ما در سال حدود 10 هزار مورد جدید سرطان سینه در زنان کشور داریم که در 5
سال حدود 33 هزار نفر بوده‌اند، یعنی 33 هزار نفر در 5 سال گذشته با سرطان
سینه پیدا کردند و در حال حاضر زندگی هستند.
این ارقام تقریباً اصطلاح علمی آن استخراج شده است و قبلاً از این موارد
هیچ اطلاعی نداشتیم و این آمار و ارقام آماده است تا مدیریت‌ها بتوانند روی
این مسئله کار و برنامه‌ریزی کنند.
عوارض آلودگی امسال هوای تهران 10 سال آینده بروز می‌کند
سرطان بر حسب سال یعنی سال 90 یا 91 فرقی نمی‌کند چون سرطان فی البداعه
تولید نمی‌شود زیرا سرطان یک بیماری غیرواگیر است و در طول زمان طولانی شکل
می‌گیرد یعنی اگر ما امسال خرابکاری آلودگی هوا را داریم قرار نیست امسال
سرطان پیدا شود زیرا امسال این آلودگی‌ها با قلب و عروق کار دارد ولی عوارض
این آلودگی‌ها 10 تا 15 سال آینده مشخص می‌شود.
به همین جهت ما نشانه‌های تغییرات را بر مبنای سال جاری در سال‌های آینده خواهیم دید.
رنگ مو و سرطان
فارس: استفاده از رنگ مو سرطان زا است؟
اکبری: ببینید من الان نمی‌دانم کدام رنگ مو مد نظر است ولی اگر ما یک
ماده شیمیایی را به بدن بزنیم و این ماده شیمیایی قدرت ماندگاری داشته باشد
تا سلول‌ها را تحریک کند و مستمر نیز استفاده شود سرطان‌زا می‌شود.
باید این ماده شیمیایی وارد سلول شود و با سلول ترکیب شده و سلول را
وادار به واکنش کند ولی با یک بار مصرف یا دو بار مصرف کسی سرطان نمیگیرد
مثلاً کسی با یک یا دو بار فست‌فود خوردن سرطان نمیگیرد ولی اگر استمرار
مصرف پیدا کند می‌تواند آن سلول را تحریک کند.
گفت‌وگو: علی رمضانپور
